Türkiye'de Yaşam

Türkiye’de Yaşayan Yabancıların Sahip Olduğu Sosyal Haklar Nelerdir?

İş gücü, sermaye ve bilginin dünya genelindeki hareketliliği arttıkça insanlar da farklı ülkelerdeki iş fırsatlarının peşinden gidiyorlar. Türkiye’de yabancı uyruklar kişiler için avantajlı bir lokasyon olarak karşımıza çıkıyor.

Peki ama Türkiye’de yaşayan yabancı uyruklu bir insanın sahip olduğu sosyal haklar neler? Bu yazımızda Türkiye’de yaşayan insanların sahip oldukları temel sosyal haklara değineceğiz.

Yabancıların Sosyal Güvenlik Hakları Hangi Yasalarla Korunuyor?

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir.” hükmü yer alır. Bu ifade yabancıların sosyal haklarını da içerir.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu da yine bu konuya değinir. Kanuna göre;

“Karşılıklık esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar 4/a (SSK) bendine göre sigortalı sayılırlar.”

İkili Sosyal Güvenlik Sözleşmesi Nedir?

İkili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmeleri, bu anlaşmayı imzalayan ülke vatandaşlarının taraf ülkelerdeki sosyal güvenlik hak ve yükümlülüklerini düzenler.

İki ülke arasında böyle bir sözleşme varsa, her iki ülke vatandaşları da pek çok sosyal güvenlik hakkını sahip demektir.

2016 itibarıyla Türkiye’nin ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzaladığı ülkeler şunlardır:

Bu Sözleşme Türkiye’deki Yabancıların Sigortalılık Durumunu Nasıl Etkiler?

Yabancılarla ilgili temel kural, Türkiye’de çalışmaya başladıklarında bu durumu Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmeleridir. Ancak ikili sosyal güvenlik sözleşmesine taraf olan ülkelerin vatandaşları, geldikleri ülkede sigortalı ise, sözleşmede belirtilen süre dahilinde Türkiye’de değil, kendi ülkelerinde sigortalı sayılırlar.

Örneğin bu süre; Gürcistan vatandaşları için 24 aydır. Bu süre 60 aya kadar uzatılabilir. K.K.T.C. vatandaşları içinse bu süre 24 aydır ve süre iki ülke arasındaki anlaşmaya bağlı olarak uzatılır.

Yani bu kişiler Türkiye’de çalışsalar bile sigortalı sayılmazlar.

Yabancı Uyruklu Kişiler Sağlık Haklarından Yararlanabilir Mi?

Yabancı uyruklu kişiler, genel sağlık sigortasından yararlanmak için en yakın sosyal güvenlik merkezine bizzat başvurmalıdır. Türkiye genelinde bu başvuruyu yapmak için 600’den fazla sosyal güvenlik merkezi bulunuyor.

  • Türkiye’de oturma izni almış yabancılar,
  • Türkiye harici bir ülkede sigortası olmayan yabancılar,
  • Türkiye’de bir yıldan uzun bir süredir yaşayan ve bu sürenin ardından başvuru yapan yabancı ülke vatandaşları genel sağlık sigortasından faydalanabilirler.

Genel sağlık sigortasına hak kazanan yabancı uyruklu bir insanın;

  • Eşi,
  • 18 yaşını doldurmamış çocuğu (ya da çocukları),
  • Lise veya dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları,
  • Yükseköğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları,
  • Yaşına bakılmaksızın malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocukları,
  • Geçiminin yabancı uyruklu kişi tarafından sağlandığı Kurumca belirlenen kriterlere göre tespit edilen ana ve babası, sağlık hizmetlerinden yararlanabilir.

Yabancılar İşsizlik Sigortasından Yararlanabilir mi?

Türkiye Cumhuriyeti ile karşılıklılık esasına dayalı olarak sosyal güvenlik anlaşması imzalamış ülkelerin vatandaşları, bu anlaşmalara göre Türkiye’de çalışmaları durumunda işsizlik sigortasına tabidirler.

Yabancılar Ücretli İzin, Kıdem Tazminatı Gibi Haklara Sahip Midir?

Türkiye’de istihdam edilen yabancı uyruklu kişilerin de çalışma saati, fazla mesai, ücretli ve ücretsiz izin, kıdem tazminatı, toplu sözleşme hakkı, hizmet sözleşmesinin akdi ve feshi gibi hakları vardır. Bu konuda Türk vatandaşları ile aynı haklara sahiptirler.

Yabancılar Hangi Meslekleri İcra Edebilirler?

2016 itibarıyla Türkiye’de yabancıların şu meslekleri icra etmesi yasaktır:

  • Dişçilik, ebelik ve hasta bakıcılık
  • Eczacılık
  • Veterinerlik
  • Özel hastanelerde sorumlu müdürlük
  • Kara suları dahilinde kaptanlık, balık, istiridye, midye, sünger, inci, mercan vb. ihracı, dalgıçlık, arayıcılık, kılavuzluk, çarkçı­lık, katiplik, tayfalık
  • Avukatlık
  • Noterlik
  • Gümrük müşavirliği
  • Özel veya kamu kuruluşlarında güvenlik görevlisi

Yabancılar bu listede yer almayan mesleklerini icra etmekte özgürlerdir.

Yabancılar, Türkiye’den Emekli Olabilir Mi?

Evet, yabancılar Türkiye’den emekli olabilir. Bir Türk vatandaşı emekli olmak için hangi şartları taşıyorsa bir yabancının da aynı şartları taşıması gerekir.

Türkiye’de yaşayan bir yabancı kadının emeklilik yaşı 58, erkeğinki ise 60’dır.

Bağımlı çalışanların 7200 prim günü, bağımsız ve kamuda çalışanların ise 9000 prim gününü tamamlamaları gerekir.

Av. Batın Yılmaz

Potansiyel bir iş sözleşmesini yansıtan yukarıdaki şartlar yalnızca ek tartışmalar için bir temel olarak sunulmuştur ve yasal olarak bağlayıcı bir yükümlülüğü yoktur. Tüm tarafların dahil olduğu bir sözleşme son haliyle yazılı olarak yapılmadıkça yasal olarak bağlayıcı hiçbir yükümlülük oluşmayacak, olduğu ima edilmeyecek ya da olduğu sonucuna varılmayacaktır.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu