Türkiye, tarım ve hayvancılık sektöründeki iş gücü ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yabancı çoban ve hayvan bakıcılarının istihdamına olanak tanımaktadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan güncel kılavuzlar ışığında, 2025 yılı itibarıyla yabancı çoban ve hayvan bakıcılarının Türkiye’de yasal olarak nasıl istihdam edilebileceğine dair adım adım bir rehber hazırladık.

Bu rehber, hayvancılık işletmesi sahipleri ve bu alanda çalışmak isteyen yabancı uyruklu bireyler için kapsamlı bilgiler sunmaktadır.

1. Hangi Hayvancılık İşletmeleri Ne Kadar Yabancı Çoban/Hayvan Bakıcısı İstihdam Edebilir?

Yabancı çoban veya hayvan bakıcısı istihdam edebilmek için hayvancılık işletmelerinin belirli hayvan varlığı kriterlerini karşılaması gerekmektedir. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın görüşü alınarak yapılan değerlendirmelerde temel kriterler şunlardır:

• Küçükbaş Hayvancılık İşletmeleri: En az 200 küçükbaş hayvan varlığına sahip olmalıdır.
• Büyükbaş Besi Hayvancılığı İşletmeleri: En az 100 büyükbaş hayvan varlığına sahip olmalıdır.
• Büyükbaş Süt Hayvancılığı İşletmeleri: En az 50 büyükbaş hayvan varlığına sahip olmalıdır.
• Karma (Besi ve Süt) Hayvancılık İşletmeleri: En az 75 büyükbaş hayvan varlığına sahip olmalıdır.

Her 200 küçükbaş, 100 büyükbaş besi, 50 büyükbaş süt veya 75 karma büyükbaş hayvan için 1 çoban veya hayvan bakıcısı istihdam edilebilir. Aynı işveren, bu kriterler kapsamında en fazla üç yabancı çalışana kadar başvuru yapabilir. Bu sayıdaki istihdamlar için ayrıca bir istihdam kriteri (örn. 5 Türk çalışana 1 yabancı gibi) aranmaz.

Önemli Not: İşverene ilişkin baz alınacak hayvan sayıları, Tarım ve Orman Bakanlığı’na ait Hayvan Bilgi Sisteminden (HAYBİS) web servis aracılığıyla temin edilmektedir. Bu nedenle, işyeri kaydınızı oluştururken HAYBİS numaranızı e-İzin sistemine kaydetmeniz zorunludur.

Yukarıda belirtilen hayvan sayılarına sahip olmayan hayvancılık işletmelerinde ise genel değerlendirme kriterleri uygulanır. Bu durumda, her 5 (beş) Türk çalışana karşılık en fazla 1 (bir) yabancı uyruklu personel çalıştırılabilir.

2. Adım Adım Çalışma İzni Başvuru Süreçleri

Yabancı çoban veya hayvan bakıcısı istihdam etmek isteyen işverenler için başvuru süreci aşağıdaki adımları içerir:

Adım 1: SGK İşyeri Tescili İşlemleri

Yabancı çoban/hayvan bakıcısı için çalışma izni başvurusu yapabilmek adına, eğer işletmenizin daha önce bir Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tescili bulunmuyorsa, öncelikle işyeri tescili yaptırmanız gerekmektedir.

• Nereye Başvurulur? Hayvancılık faaliyetinin yürütüldüğü en yakın Sosyal Güvenlik Merkezi’ne şahsen başvurarak işyeri tescili yaptırabilirsiniz.
• e-Devlet Üzerinden: Alternatif olarak, e-Devlet kapısında yer alan “İşyeri Bildirgesi (4-a’lı Sigortalı Çalıştırılanlar Yönünden)” hizmetini kullanarak da işyeri açma işlemini online olarak gerçekleştirebilirsiniz.
  • Uygulamaya giriş yaptıktan sonra “Gerçek kişi işyeri bildirgesi düzenle” seçeneğini seçerek işlemi başlatın.
  • İşyerinize ait il, ilçe, en yakın Sosyal Güvenlik Merkezi ve diğer talep edilen bilgileri sisteme girin.
  • İşyerinizin adres ve iletişim bilgilerini doldurun.
  • NACE Kodu Seçimi: İşyerinizin faaliyetine uygun NACE kodunu seçmeniz gereklidir. Hayvancılık işkolu için kullanmanız gereken NACE kodları şunlardan biri olmalıdır:
    • 01.41.31 – Sütü sağılan büyükbaş hayvan yetiştiriciliği (sütü için inek ve manda yetiştiriciliği)
    • 01.42.09 – Diğer sığır ve manda yetiştiriciliği (sütü için yetiştirilenler hariç)
    • 01.45.01 – Koyun ve keçi (davar) yetiştiriciliği (işlenmemiş süt, kıl, tiftik, yapağı, yün vb. üretimi dahil)
    • Seçiminizi yaptıktan sonra “EKLE” butonuna tıklayarak sisteme kaydedin.
  • Yönetici ve e-Bildirge kullanıcı bilgilerini girin. Eğer yetki sınırlı süreli verilecekse “Vekâlet Bitiş Tarihi” girilmelidir.
  • Gerekli Belgelerin Yüklenmesi: Yönetici Atama Onayı, Yönetici Göreve Başlama Yazısı, Yönetici İmza Sirküsü ve Yönetici TC Kimlik Belgesi Örneği gibi belgeler sisteme yüklenmelidir.
• Onay Süreci: İlgili belgeler yüklendikten sonra yetkili SGK merkezi başvuruyu kontrol ederek onay verecektir. SGK’nın onayından sonra yöneticinin e-Devlet sistemine işyeri bildirgesine ait sözleşme örneği gönderilir ve yönetici tarafından “e-Bildirge Başvuru Yetkili Onay” uygulamasından onay verilir. Bu aşamadan sonra kullanıcı olarak görevlendirilen personele sisteme giriş yetkisi ve şifreleri e-Devlet üzerinden iletilecektir.
• Önemli: Personel istihdam edilmeye başlanmadan önce tescil işlemleri tamamlanarak işyeri açılmalıdır.

Adım 2: Elektronik İmza (e-İmza) Temini

Çalışma izni başvurularını e-İzin sistemi üzerinden onaylamak için işverenin veya yetkili e-Bildirge kullanıcısının elektronik imzası (e-İmza) olması zorunludur.

• Başvuru Adresi: e-İmza başvurunuzu PTT üzerinden gerçekleştirmek için https://eimzaonbasvuru.ptt.gov.tr/ adresinden çevrimiçi ön başvurunuzu tamamlayın.
• Süreç: Online başvurunuzu tamamladıktan sonra PTT tarafından cep telefonunuza bir “Online Ön Başvuru Kodu” gönderilecektir. Bu kodu alarak en yakın PTT şubesindeki yetkiliye verin ve gerekli belgeleri teslim edin. Tercih ettiğiniz e-imza paketini (1, 2 veya 3 yıllık) seçerek ilgili ücreti ödeyin.
• Teslimat: Elektronik imzanız, başvuru işlemlerinin tamamlanmasının ardından PTT Kargo aracılığıyla adresinize gönderilecektir.
• Gerekli Belgeler: Online Ön Başvuru Kodu ve Geçerli Kimlik Belgesi.

Adım 3: Çalışma İzni Başvuru İşlemleri (e-İzin Sistemi Üzerinden)

Tarım ve Orman Bakanlığının HAYBİS sistemine kayıtlı olarak hayvancılık işi yapan işverenler, yabancı çoban veya hayvan bakıcısı çalıştırmak istemeleri halinde Yabancıların Çalışma İzni Başvuru Sistemi (e-İzin) üzerinden başvuruyu yapar.

• Başvuru Adresi: https://www.calismaizni.gov.tr/ adresine girerek sağ üst köşede yer alan “Başvuru Yap” butonundan e-İzin sistemine erişin. Açılan ekranda “e-Devlet ile Giriş” butonuna tıklayarak sisteme giriş yapabilirsiniz.
• Başvuru Tipi:
  • Yurt İçinden Başvurular: Yurt içinde bulunan ve en az 6 ay süreyle düzenlenmiş geçerli bir ikameti olan yabancılar için, yabancıya ait Yabancı Kimlik Numarası üzerinden başvuru yapılır.
  • Yurt Dışından Başvurular: Yabancının yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk dış temsilciliğine yaptığı çalışma vizesi başvurusuna istinaden temin ettiği 16 haneli referans numarası üzerinden işveren veya yetkilendirdiği üçüncü kişiler tarafından başvuru yapılır.
• Bilgi ve Belge Yükleme: Talep edilen bilgi ve belgeler (iş sözleşmesi, biyometrik fotoğraf, yapılacak görev tanımı, iletişim bilgileri vb.) e-İzin sistemine eksiksiz olarak eklenir.
• Onay ve Tamamlama: Bilgiler eklendikten sonra başvuru, e-İmza ile onaylanarak tamamlanır.
• Başvuru Takibi: Başvurunuzun durumu ve işlem aşamalarını e-İzin sistemi üzerinden takip edebilirsiniz. Ayrıca kayıtlı telefon ve e-posta adresinize aşamalar hakkında bilgilendirme yapılır. Eksik bilgi veya belge tespit edilirse, sistem üzerinden ek bilgi/belge yükleme işlemleri yapılabilir.

Adım 4: Harç ve Değerli Kağıt Bedeli Ödemeleri

• Başvurunun onaylanması halinde, e-posta adresinize çalışma izni harcı ve değerli kâğıt bedeli ödeme bildirimleri gönderilir. Bu ödemelerin 30 gün içerisinde yapılması gerekmektedir.

Adım 5: Çalışma İzni Belgesinin Teslimi

• Ödeme süreci tamamlandıktan sonra düzenlenen çalışma izni belgesi, işyeri adresinize PTT Kargo aracılığıyla gönderilir.

Adım 6: Sosyal Güvenlik Yükümlülükleri

• Çalışma izni alan yabancılar ve onları çalıştıran işverenler, sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerini, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre yasal süresi içinde yerine getirmelidirler. Bu, yabancı çalışanın SGK kaydının yapılması ve primlerinin düzenli ödenmesini içerir.

Önemli Notlar ve İletişim

• Altı Ay Kuralı: Hayvancılık sektöründe yurt dışı başvurusuna istinaden düzenlenen çalışma izniyle bir işverene bağlı çalışan yabancılar bakımından, izin başlangıç tarihinden itibaren altı ay içerisinde başka bir işverene bağlı çalışmak üzere yurt içinden yapılan çalışma izni başvuruları, mücbir sebepler hariç olmak üzere, olumsuz değerlendirilir. Bu, istihdam sürekliliğini teşvik etmeye yönelik bir uygulamadır.
• Yardımcı Kılavuzlar: Başvuru süreçlerine ilişkin detaylı bilgi ve teknik destek için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın https://www.calismaizni.gov.tr/calisma-izni-hakkinda/yardimci-kilavuzlar/ adresinde yer alan e-İZİN Yabancıların Çalışma İzinleri Başvuru Kılavuzu’ndan yararlanabilirsiniz.
• Genel Bilgiler: Çalışma iznine ilişkin genel bilgilere https://calismaizni.gov.tr ve https://www.csgb.gov.tr/uigm/ internet adreslerinden ulaşabilirsiniz.

Bu süreçler, doğru ve eksiksiz bir şekilde takip edildiğinde yabancı çoban ve hayvan bakıcılarının Türkiye’de yasal olarak istihdam edilmesi mümkün olacaktır. Karmaşık adımlarda profesyonel destek almanız, sürecin daha hızlı ve sorunsuz ilerlemesine yardımcı olabilir.