Yabancılar Türkiye’de Maden Arayabilir Mi?
Türkiye madencilik yatırımlarında oldukça yüksek bir potansiyele sahiptir. Çok sayıda maden ve zengin rezerve sahip olması Türkiye’yi yabancı yatırımcılar için maden sektöründe bir cazibe merkezi haline getirmektedir.
Bu yazının devamında, yabancı yatırımcılar için Türkiye’de maden kaynaklarının aranması ve çıkarılmasıyla ilgili temel yasal koşullardan bazıları ile yatırımcılara sağlanan teşvikler hakkında bilgiler verilmiştir.
Tethyan-Avrasya Metallogenik Kemer’inin bir parçası üzerinde yer alan Türkiye, büyük ölçüde maden potansiyeline sahip olmanın yanı sıra çeşitli maden yatakları ile dünyada maden çeşitliliği bakımından onuncu sırada kendine yer bulmuştur. Türkiye’de rezervi bulunan başlıca maden kaynakları içinde bor, mermer, kaolin, bentonit, halloysit, manyezit, kil, perlit, wollastonit, altın, gümüş, bakır, çinko, antimon, manganez, demir, krom, cıva, ametist, zeolit ve linyit bulunmaktadır.
Türk Maden Kanunu’nun 6. Maddesi gereği, maden hakları sadece Türk vatandaşlarına ve Türk tüzel kişilerine verilmektedir. Ancak yabancı yatırımcılar, madencilik ruhsat ve izinlerini almak üzere bir Türk şirketi kurarak Türk vatandaşları veya tüzel kişilerle aynı maden haklarını edinebilmektedir. İlgili Türk tüzel kişilerinin ana sözleşmesi, Türkiye’de madencilik faaliyetlerini yürütebilmelerini sağlamalıdır. Madencilik uygulamaları açısından, Türkiye’de faaliyet gösteren, Türk sermayeli ve Türk hukukuna göre yabancı yatırımcılar tarafından madencilik faaliyetleri yürüten şirketlere, diğer Türk şirketleriyle aynı haklar tanınmaktadır.
Türkiye Hükümeti, madencilik faaliyetlerini önemli ölçüde artırmaya kararlı ve bu doğrultuda politikalar izleyerek yabancı yatırımcıları da maden arama ve çıkarma faaliyetlerine teşvik edici çalışmalar yürütmektedir. Türkiye’nin, yasal çerçevede yapılması beklenen reformlar ile bu amacını daha ileri bir seviyeye taşıması beklenmektedir.
Hükümet geçtiğimiz yıllarda, ülkenin doğal kaynaklarını maksimum düzeyde kullanacağını ve maden ithalatını düşürerek ekonomiye değer katmak için maden arama, işleme ve çıkarma faaliyetleri üzerine odaklanacağını açıklamıştır. Türkiye, ulusal ihracat hacmini 500 milyar dolar seviyelerine çıkarmayı ve maden sektörünün ihracat payını da 2023 yılına kadar 15 milyar dolara ulaştırmayı hedeflemektedir.
Bu bağlamda Türkiye, oluşturulan kapsamlı teşvik politikasının da gösterdiği gibi özellikle madencilik sektörüne yapılan yabancı yatırımları teşvik etmektedir. Ayrıca, Türkiye enerjiye bağımlılığı azaltmak amacıyla linyit ve kömür yakıtlı elektrik santralleri yoluyla elektrik üretimini artırmayı hedeflemektedir. Bu durum, özellikle zengin linyit yataklarını işletmede yabancı yatırımlara da ihtiyaç duyulacağını göstermektedir.
Maden kaynaklarının aranması ve çıkarılmasıyla uğraşan yabancı sermayeli şirketler ile ilgili herhangi bir kısıtlama var mıdır?
Yukarıda da belirtildiği üzere maden arama ve çıkarma ruhsatları sadece gerçek kişiler veya tüzel kişiler adına verilmektedir. Yabancı tüzel kişiler doğrudan maden haklarına sahip olamazlar. Yabancı yatırımcılar, maden faaliyetleri için Türkiye’de bir şirket kurmaları halinde maden arama ve çıkarma ruhsatına ve izinlerine sahip olarak Türk yatırımcıların yararlandığı aynı maden haklarını elde edebilmektedir. Dolayısıyla yabancı sermayeli Türk şirketlerine herhangi bir kısıtlama uygulanmamaktadır.
Çıkarılan veya işlenmiş madenlerin satışı, ihracatı veya ithalatı konusunda herhangi bir kısıtlama veya sınırlama var mıdır?
Maden Kanunu uyarınca minerallerin ihracatı veya ithalatı konusunda genel bir kısıtlama yoktur. Bu kapsamda, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, 4875 sayılı Gümrük Yönetmeliği, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu, kambiyo mevzuatı vb. içeren ihracat ve ithalat mevzuatının genel hükümleri uygulanmaktadır.
Devlet Tarafından Sağlanan Teşvikler Nelerdir?
Ekonomi Bakanlığı, bölgesel kalkınma farklılıklarını azaltmak, katma değerli yatırımları artırmak, üretim ve istihdam rakamlarını iyileştirmek ve uluslararası rekabet gücünü artıran Ar-Ge çalışmalarını genişletmek için yabancı yatırımlara da teşvikler sağlamaktadır.
Gümrük Vergisi Muafiyeti
Bu teşvikten faydalanacak yatırım için ithal edilecek makine ve teçhizat gümrük vergisinden muaf tutulmaktadır.
KDV Muafiyeti
Bu teşvikten yararlanacak olan yatırım için satın alınacak makine ve ekipmanlar KDV’den muaf tutulmaktadır.
Sigorta Primi İş Veren Payı Desteği
Yatırım kapsamında yaratılan ilave istihdam sonucunda tahakkuk eden sigorta primi işveren payı, çalışan başına asgari ücreti aşmamak kaydıyla Bakanlık tarafından ödenmektedir.
Vergi İndirimi
Teşvik konusu yatırımlarda gelir ve kurumlar vergisi, yatırım yapılan bölgeler için ayrı ayrı öngörülen oranlarda indirim ile ödenmektedir.
Yatırım Yeri Tahsisi
Teşvik belgesi ile yapılan yatırımlarda, bazı durumlarda yatırımı hızlandırmak için serbest alan tahsisi yapılmaktadır.
Faiz Desteği
Bölgesel yatırım teşviki kapsamında kullanılacak en az bir yıl vadeli yatırım kredilerinde faiz indirimi desteği verilmektedir